خاتم رسول اکرمخاتم رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، به انگشتری حضرت که نگینش مهر حکومتی و سایر نقوش بود، اطلاق می‌شود. ۱ - معرفی اجمالیخاتم واژه‌ای است عربی که معانی مختلفی برای آن از جمله مهر (به ضم میم)، انگشتری، پایان هر چیزی و موارد دیگر ذکر شده است. [۱]
سیاح، احمد، المنجد، قم، متنا، واژه خاتم.
۲ - واژه خاتم در سیره نبویگذشته از استفاده مشهور این لغت در مورد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با عنوان خاتم النبیین به معنای آخرین پیامبر، که در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده است، کاربردهای دیگری نیز در سیره ایشان دارد که به طور عمده در مباحث شمایل النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به آن پرداخته می‌شود. ۳ - معانی خاتمدر ذیل به دو معنای دیگر خاتم که مد نظر این پژوهش است اشاره می‌گردد: ۳.۱ - خاتم در معنای مهر نبوتدر گزارش‌های تاریخی آمده است که بین دو شانه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، در پشت ایشان یک برآمدگی به اندازه کف دست که بر آن موی رسته بود وجود داشت که از آن به مهر نبوت تعبیر می‌گردد و برخی افراد نیز آن را مشاهده نموده‌اند. [۳]
ترمذی، ابوعیسی محمد بن عیسی، شمائل النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرنی، ۱۳۸۳، چ دوم، ص۳۶- ۳۲.
بحارالانوار در روایتی آورده است:«که با نمودار گشتن مهر نبوت، نور آن بر نور خورشید پیشی گرفته و نوشته‌ای بدین مضمون بر آن ظاهر می‌گشت: لا اله الا الله وَحدَهُ لاشَریکَ لَه، تَوَجَه حَیثُ شِئت، فانتَ مَنصور؛ به هر کجا که می‌خواهی روی بنما که تو نصرت داده شده هستی» [۴]
مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، عبدالرحیم الربانی الشیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق، چ سوم، ج۱۶، ص۱۷۷.
۳.۲ - خاتم در معنای انگشتریاز روایات استفاده می‌شود که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) انگشترهای متعددی داشته و از نگین‌ها و نوشته‌های گوناگون بر روی آن استفاده می‌نمودند. استفاده از انگشتر نقره با نگینی مدور، انگشتر فیروزه و عقیق یمن مواردی است که ذکر شده است. ایشان در حین استفاده از انگشتر، نگین آن را در سمت داخل دست قرار می‌داده [۵]
برهانی، سید مجتبی، مروارید آفرینش، قم، بیت الاحزان، ۱۳۶۴، ص۳۳۱.
و همچنین آن را به دست راست خویش می‌نمودند.۳.۳ - اسامی حک شده نگین«محمد رسول الله»، «بسم الله محمد رسول الله»، «محمد رسول الله، علی ولی الله»، «لا اله الا الله، محمد رسول الله» و «صدق الله» عبارت‌هایی است که طبق روایات بر روی انگشترهای ایشان حک شده بود. همچنین ایشان از این که دیگران چنین نقشی را بر انگشتر خود حک نمایند نهی فرموده بودند. [۶]
ترمذی، ابوعیسی محمد بن عیسی، شمائل النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشرنی، ۱۳۸۳، چ دوم، ص۷۶-۶۹.
[۷]
مرتضی، سید جعفر، نقش خواتیم النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و الائمه (علیه‌السّلام)، بی جا، بی نا، بی تا، ص۲۳.
۴ - نگین انگشتری به عنوان مهر حکومتیپیش از توضیح در این مورد لازم به یادآوری است که در گذشته صرف نظر از استفاده از انگشتر به عنوان زینت، کسانی که صاحب مقام و منصبی بودند نوشته‌ای را بر روی انگشتر خود حک نموده و برای مهر نمودن نوشته‌های رسمی از آن استفاده می‌نمودند که در مورد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز چنین امری مصداق پیدا می‌کند. ۵ - اولین مهر پیامبردر روایات تاریخی آمده است که ایشان پس از تشکیل حکومت اسلامی در مدینه، زمانی که قصد نمودند برای دعوت پادشاهان سایر کشورها به اسلام، نامه‌نگاری نمایند، به ایشان اطلاع دادند که پادشاهان عجم، نامه‌هایی را که بدون مهر باشد نمی‌پذیرند، لذا ایشان به منظور تهیه مهر، فرمان دادند که انگشتری از جنس نقره تهیه نمایند که بر روی آن، عبارت "محمد رسول الله" که هر کدام در یک سطر جای داشت نقش بسته بود و گفته می‌شود، آن را به انگشت نمی‌کردند. ۶ - عاقبت انگشتر پیامبرهمچنین آمده است که پس از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) انگشتری که به عنوان مهر حکومتی استفاده می‌شد در اختیار خلفا بود و در زمان عثمان به چاه اریس افتاده و دیگر پیدا نشد و اما نکته‌ای که در پایان لازم به ذکر می‌باشد این است که ایشان از نقش همه انگشترها به عنوان مهر استفاده نمی‌کردند، بلکه تنها از همان انگشتر خاص به عنوان مهر حکومتی استفاده می‌نمودند. [۸]
مرتضی، سید جعفر، نقش خواتیم النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و الائمه (علیهم‌السّلام)، بی جا، بی نا، بی تا، ص۲۳.
۷ - پانویس
۸ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «خاتم رسول اکرم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۹/۲۴. |